ادبیات، فلسفه، سیاست

فیلوسوفیا

در باب سلسله‌مراتب اجتماعی: آیا پایورسالاری می‌تواند خوب باشد؟

جامعهٔ سلسله‌مراتبی یا پایورسالار عمدتا مردافِ جامعهٔ دیکتاتوری انگاشته می‌شود، ولی بسیاری از نظام‌های سلسله‌مراتبیْ کارآمدترین نظام‌های اجتماعی بوده‌اند، و چه بسا سرنگون‌کردن این نظام‌ها منجر به فاجعه شده است…

هنر لزوما ما را به انسان‌های بهتری تبدیل نمی‌کند

اگر معتقدید امر تخیلی و خلاقْ خاصیتِ معرفت‌آموزی یا فضیلت‌آموزی دارد، یا تفاهم و همدلی را بیشتر می‌کند، باید شواهدی در تاییدش بیاورید. ولی هنوز نمی‌توان ثابت کرد چنین تجربه‌ای به ما معرفت یا فضیلت اخلاقی می‌بخشد…

از وصال جسمانی تا وصال روحانی؛ در باب آموزه‌های ابن عربی

از منظر ابن عربی، آمیزش جنسی صرفا وصلتی لذت‌جویانه بین مادینه و نرینه نیست که شهوت‌شان آن‌ها را به وصال در قلمروی جسمانی سوق می‌دهد. بلکه همین‌طور درگاهی به افقی لاهوتی‌ست که نمودی از عملِ اولیهٔ خلقت است…

کثرت‌گرایی علمی: چرا علم پاسخ‌های صریح نمی‌دهد

علوم پرابهامی چون فلسفه و ادبیات و تاریخ انگار هیچ‌وقت ما را به قضاوت قاطعی نمی‌رسانند: گویی وقت و پول را صرف یاوه‌هایی می‌کنید که هیچ امیدی برای یافتنِ چیزی امیدوارکننده یا قطعی در آن‌ها نیست. اما…

فلسفه سکوی پرواز است نه پرواز: گفتگو با سیدحسن اخلاق

فلسفه به قول فارابی، بیرون‌شدن از فطرت اولی است. طبیعی است که وقتی شما سر بلند می‌کنید و به جاهای دیگر نگاه می‌‌کنید، به کسانی که سر به زیر دارند و کنجکاوی و پرسشگری را شیطنت می‌‌دانند خوش نمی‌‌آید. اما فلسفه، مانند هنر، علم و دین، خاصَه آدمی ‌‌است.

چرا «نظریهٔ همه‌چیز» بی‌معناست

ایده‌های معدودی مثل «نظریهٔ همه‌چیز» برای اهالی علم و خصوصا فیزیکدانان جذاب بوده‌اند؛ این نظریه سعی می‌کند تمام دانش ما را از فیزیکِ بنیادی در قالب یک فرمول نهایی جمع‌بندی کند، ولی همواره شکست خورده است…

امر «معاصر» چیست؟

دو قرن پیش، امانوئل کانت در یکی از مقالات خود، به سؤال «روشنگری چیست؟»، چنین پاسخ قاطعانه‌ای می‌دهد: «روشنگری خلاص‌شدن انسان از دست صغارت است؛ صغارتی که گناهش بر گردن خود انسان است.» این تعریف…

معناجویی در استبداد

معناجویی در استبداد، احساسی واقعی و نیرومند است، و جهان‌بینیِ استبدادی همواره با معنافروشی همراه است. برای همین، رهبران استبدادی و انقلابیون افراطی همواره سیاست را با ارزش‌ها پیوند می‌زنند تا مردم را بفریبند…

ابرمرد: آیندهٔ بشریت

ابرمردی که صرفا با نیروی اراده، جهان را از بمب‌های اتمی پاک می‌کند، فقط در تخیلات ما خلق می‌شود. در عمل برای وادارکردن کشورها به پاکسازی اتمی، باید قدرت و نفوذی جهانی داشته باشید و از این قدرت واقعا استفاده کنید…

درس‌های زندگی: در باب هانا آرنت

برخی مواضعِ جنجالی آرنت برای خیلی‌ها غیرقابل قبول است. او شجاعت زیادی در بازگویی واقعیت‌های تاریخ داشت، ولی در نهایتْ مطالعهٔ آن‌چه بر او گذشتْ آموزنده‌تر از ایده‌هایی‌ست که خود او توانست از زندگی استخراج کند…

ستون‌های دروغ

انسان جانورِ حیرت‌انگیزی‌ست؛ می‌تواند با دروغ‌پردازی و سفسطه‌بافیْ خود را به مقام خدایی و پیغمبری منصوب کند و جماعتی را بفریبد و وقتی به قدر کافی یارگیری کرد، به نام خدا و اخلاق دست به هر جنایتی بزند…

کارل یاسپرس شهروند جهان؟

هیچ کس نمی‌تواند آن‌طور که شهروند کشور خود است، شهروند جهان باشد. در کتاب درباره‌ی خاستگاه و غایت تاریخ، یاسپرس، به تفصیل، پیامدهای دولتی جهانی و امپراطوری‌ای جهانی را بحث می‌کند.