حرفهٔ ادبیِ الی اسمیت، نویسندهٔ اسکاتلندی، از تنوع چشمگیری برخوردار بوده است. سباستین بری، مولف ایرلندی، اسمیت را کاندیدای نوبل برای اسکاتلند دانسته است. اسمیت ۲۵ سال سابقهٔ نویسندگیِ حرفه‌ای و میراثِ ادبیِ خیره‌کننده‌ای دارد ــ از جمله چندین مجموعه داستان کوتاه، آثار غیرداستانی، و نمایشنامه‌ها ــ و جوایزِ زیادی هم برده است. هر کدام از کتاب‌های او، چشم‌اندازی تازه از جهان به خوانندگانش ارائه می‌دهد، و استعداد ویژهٔ اسمیت در قلم‌زدن، هرکدام از آثارش را به نوعی منحصربه‌فرد کرده است. برای همین هم انتخابِ یکی از کتاب‌های او برای شروع، کارِ دشواری‌ست. در ادامه به تعدادی از بهترین کتاب‌های الی اسمیت می‌پردازیم تا برای شروعِ آثار او راحت‌تر تصمیم بگیرید.
***
هر دو بودن (۲۰۱۴)
این کتاب برندهٔ جایزهٔ ادبیات داستانی زنان در سال ۲۰۱۵ شد و بین خوانندگانِ الی اسمیت خیلی طرفدار دارد. کتاب درواقع دیالوگی سریع و ژانر-شکن بینِ فُرم‌ها، زمان‌ها، حقایق و افسانه‌هاست، که با وام‌گرفتنِ تکنیکِ فرسکو از نقاشان، به‌شکلی نوآورانه و ادبی، خواننده را غافلگیر می‌کند.
یک نقاشِ عصرِ رنسانس از سال‌های ۱۴۶۰ در داستان حضور دارد، و یک کودک از دههٔ ۱۹۶۰. دو داستانِ عشق و بی‌عدالتی در قالبِ یک قصه در هم می‌پیچند: ساختار مفرح است، زمانْ بی‌زمان است، دانسته‌ها رمز‌آلودند؛ اینجا افسانه واقعیت پیدا می‌کند، و همهٔ عطایای زندگی، شانسی دوباره می‌یابند.
ای کاش می‌شد؛ اما (۲۰۱۱)
مردی در یک مهمانیِ شام، از بقیه جدا می‌شود و خود را در یکی از اتاق‌خواب‌ها زندانی می‌کند؛ سپس دست به کارهایی می‌زند که همه را درگیر خواهد کرد: مالکان، مهمانان، همسایه‌ها و کلِ کشور. الی اسمیت مکانی غریب و زیبا خلق می‌کند که در آن هر کسی بسیار فراتر از چیزی‌ست که در ابتدا به نظر می‌رسید…
نسخهٔ صوتی این اثرِ طنزآلود با صدای جولیت استیونسون بازیگر انگلیسی منتشر شده است؛ استیونسون توانسته به شخصیت‌ها و نثر غناییِ داستانْ به‌طرزی مفرح جان ببخشد.
داستان‌های دیگر و داستان‌های دیگر (۱۹۹۹)
این یکی از کتاب‌های اولِ الی اسمیت است؛ هر کدام از داستان‌های این گلچین، مجزا و ملموس و قابل فهم است اما ارتباطِ ظریفی با کلیّتِ مجموعه دارد.
این قصه‌ها به کاوشِ فاصله‌ها و روابط بین خود ما و دیگران می‌پردازند و به‌شکلی استادانه، آرام آرام ما را به خط پایان می‌رسانند. مثل تمام کارهای اسمیت، روایت‌گریِ قصه‌ها شیوه‌ای نوآورانه دارد اما وجودش حیاتی و تاثیرگذار و فرح‌بخش حس می‌شود.
مِثل (۱۹۹۷)
این اولین رمانِ اسمیت است؛ اثری استثنایی و قدرتمند که دو روحِ زمان و مکان را احضار می‌کند. رابطهٔ آدم‌ها، جاذبه‌ها و پدیده‌های روح‌مانند را کاوش می‌کند. «مثل»، هم باحال است و هم گیرا و تاثیرگذار و پریشان‌کننده؛ مرزهای پنهان بین فرهنگ‌ها، کشورها، خانواده‌ها، دوستان و عشاق را درمی‌نوردد. باظرافت و پیچیده است، و توقعات ما را از افسانه و حقیقتْ در هم می‌ریزد.
لویس چی‌میمبا بازیگر انگلیسی که ــ اجرای منحصربه‌فردش با لحنِ این رمان به زیبایی همخوانی دارد ــ نسخهٔ صوتی این داستان را روایت کرده است.
تصادفی (۲۰۰۵)
این کارِ اسمیت که سال ۲۰۰۵ نامزد جایزهٔ بوکر شد، به خانواده‌ای موسوم به اسمارت می‌پردازد که تابستانی داغ را در خانه‌ای در نورفوکِ انگلیس می‌گذرانند. غریبه‌ای جذاب و مرموز از راه می‌رسد، و همه جور هدایای غیرمنتظره با خودش می‌آورد، و مرزهای خانواده را در هم می‌شکند، و تک تکِ اعضای خانوادهٔ اسمارت را با شتاب از تاریکی به روشنایی می‌برد.
«تصادفی» رمانی‌ست دربارهٔ این‌که چه‌طور در نتیجهٔ برخوردهای ظاهرا شانسی، ممکن است فهمِ ما از خودمان برای همیشه متحول شود؛ این کتاب، ماهیتِ حقیقت و نقشِ سرنوشت و قدرتِ روایت‌گری را کاوش می‌کند.
عشق آزاد و داستان‌های دیگر (۱۹۹۵)
این یک مجموعه داستان‌کوتاه است.
دختری نوجوان در سفری به آمستردام به آزادی جنسی غیرمنتظره دست می‌یابد؛ و زنی که در یک مهمانی شام گیر افتاده، با وسواسی زشت مواجه می‌شود. قصه‌های «عشق آزاد»، دربارهٔ امیال و خاطرات، ابهامات جنسی و تخیل آدمیزاد هستند.
در یک داستان، آدم‌ها در فرایند دشوارِ تغییر مکان در زندگی، هنوز هم روابطی را ایجاد می‌کنند؛ در داستانی دیگر، واژه‌ها را در خیابان کشف می‌کنند؛ و در داستان دیگری، در جاهایی غیرمنتظره عشق را پیدا می‌کنند.
نسخهٔ صوتی این داستان‌های بدیع را جولیت استیونسون به شیوهٔ ظریف خودش روایت کرده است.
