اعتراضات جاری در ایران توجهِ جهانیان را به خود جلب کرده است؛ خصوصا شعار «زن، زندگی، آزادی»، و شعارهایی مثل «جمهوری اسلامی نمی‌خواهیم» که خود رژیم را هدف گرفته است. در عین حال، به‌رغم گستردگی اعتراضات مکرر در ایران، هنوز برخی خارجیان شک دارند که این شعارها از حمایتِ انبوه در این کشورِ وسیع و پرجمعیت برخوردار باشد. ولی نارضاییِ ایرانیان از حجاب اجباری و رژیم اسلامی واقعا چه‌قدر است؟
موسسهٔ گمان که به تحلیل و سنجشِ افکار در ایران مشغول است، از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ با اجرای نظرسنجی‌های آنلاین سعی کرد پاسخی برای این پرسش بیابد. گمان از روش‌هایی استفاده کرد که ناشناس بودنِ شرکت‌کنندگان تضمین شود. البته اجرای این پروژه کار آسانی نبود، چون رژیم ایران سعی کرد در آن اختلال ایجاد کند. اما با وجود همهٔ مشکلات، بین ۲۰ هزار تا ۱۰۰ هزار نفر در نظرسنجی‌های مختلفِ گمان شرکت کردند. در نهایت، با بررسی متغیرهای جمعیتی و سیاسی و تحلیل مولفه‌های مربوطه از جمله اشتغال، درآمد، سواد، زبان و غیره، دیدگاه روشن‌تری از طرز فکر ایرانیان از تمام اقشار اجتماعی، از جمله حامیان رژیم، به دست آمده است.
چرخش سکولار
آمارگیری سال ۲۰۲۰ دربارهٔ «دین» نشان داد که در ایران یک چرخشِ سکولار رخ داده است. بیش از ۹۰ درصدِ شرکت‌کنندگان گفته‌اند که در خانوادهٔ مذهبی بزرگ شده‌اند، اما حدود نصف آن‌ها در طول زندگی خود به آدمی غیرمذهبی بدل شده‌اند. همچنین ۷۲ درصد صریحا با حجاب اجباری مخالفند.
با تجزیه و تحلیلِ داده‌ها معلوم شد که مطابق انتظار، زنان، نوجوانان، و تحصیل‌کردگانِ شهرنشین، گروه‌هایی هستند که بیشترین مخالفت را با حجاب اجباری دارند. همین‌طور اکثریتِ مردان، روستاییان، افرادِ بالای ۵۰ سال، و کسانی که تحصیلاتِ بالاتری دارند با حجاب اجباری مخالف هستند. این یعنی مخالفت با حجاب اجباری، امری سراسری است.
اختلاف بر سر حجاب اجباری، عمدتا در میان خطوط مذهبی و سیاسی حاکم وجود دارد. حدود نیمی از کسانی که به دلایلِ مذهبی به حجاب اعتقاد دارند، صریحا خوستار اعمالِ زورِ دولت برای اجبارِ حجاب هستند، و فقط حدود یک‌چهارمِ این افراد صریحا مخالفِ اعمالِ زور هستند.
در عین حال، زنان ایرانی مسلمان هم از دیکتاتوری و خشونتِ افراطیِ جمهوری اسلامی علیه زنان نگران‌اند. هرچند عده‌ای از آن‌ها سعی می‌کنند بین دین و سیاست موازنه‌ای ظریف ایجاد کنند، عدهٔ زیادی از آن‌ها کلا دین را نمی‌خواهند. این گروهِ دوم نه فقط از دولت اسلامی انتقاد می‌کند که همین‌طور آرمان‌های اسلامی دربارهٔ عفاف را قبول ندارد: در سال ۲۰۲۰، ۲۳ درصد از آن‌ها بر نقشِ معنویِ حجاب در زندگی‌شان تاکید داشتند، اما ۵۷ درصدشان گفتند که روسری‌پوشیدنْ را جزوِ اعتقادات دینی نمی‌دانند.
«دیوار برلینِ» جمهوری اسلامی
وقتی این نگرش‌های سکولار آشکار می‌شود، دیگر جای سوال نیست که چرا زنان در ملاءعام حجاب‌شان را آتش می‌زنند و علیه رژیم اسلامی شعار می‌دهند. برای آن‌ها حجاب اجباری حکم دیوارِ برلینِ جمهوری اسلامی را دارد.
نظرسنجیِ گمان دربارهٔ نظام‌های سیاسی، که امسال انجام شد، تایید دوباره‌ای بود بر این امر؛ چون نشان داد که حدود ۶۷ درصدِ بزرگسالانِ باسوادِ شرکت‌کننده، مخالف نظامی سیاسیِ مبتنی بر شریعت هستند. اینجا هم، زنان، نوجوانان، و تحصیل‌کردگانِ شهرنشینْ بیش از بقیه با حکومت اسلامی مخالف هستند. بیشترین حمایت از نظام اسلامی، یعنی ۳۵ درصد، در بین روستانشینان بوده است.
داده‌های گمان دربارهٔ پرسشِ دیگری دربارهٔ گرایشاتِ سیاسی، نشان داد که حدود ۶۳ درصدِ مردم خواهانِ براندازی رژیم یا نوعی عبور از جمهوری اسلامی هستند. و فقط ۸ درصد مردم از اصلاحات در چارچوب جمهوری اسلامی حمایت می‌کنند.
با توجه به این آمارها، طبیعی است که بیشترین شعارها در سراسر کشور، خواستارِ ساقط کردنِ جمهوری اسلامی است. فیلم‌هایی که از مردمِ عادیِ ایران به دست دنیا می‌رسد، واقعیتِ اجتماعیِ کشور را نشان می‌دهد. واقعیت این است که اکثریت مردم ایران با حجاب اجباری مخالفند، و این‌که مردم تمام اقشار جامعه، جمهوری اسلامی را نمی‌خواهند.
