سال گذشته میلادی با خوش‌بینی کلی درباره روند رابطه ایران و آمریکا و همین‌طور گفتگوهای چند جانبه برای احیای کامل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ موسوم به برجام آغاز شد. دولت ترامپ سال ۲۰۱۸ این توافق را فسخ کرده بود. در سال ۲۰۲۲، در حداقل دو مورد، مقامات اروپایی گفتند توافق نزدیک است، و با اطمینان پیش‌بینی کردند که تنش‌های غرب با ایران کاهش خواهد یافت.
اما تهران از سازش‌های نهایی برای معامله سر باز زد و آمریکا را متهم کرد که تقاضاهای غیرمعقول دارد. با توقف مذاکرات از سپتامبر، رژیم ایران غنی‌سازی اورانیوم را تا نقطه‌ای افزایش داد که بنا به ارزیابی کارشناسان اتمی، چند هفته تا ذخیره‌سازی مواد اتمی کافی برای تولید بمب اتم فاصله دارد.
پیشرفت‌های هسته‌ای ایران در سال ۲۰۲۲، همزمان شد با نگرانی فزایندهٔ غربی‌ها از حمایت تهران از جنگ روسیه در اوکراین، و تامین هزاران پهپاد مسلح و موشک بالستیک کوتاه‌برد برای مسکو. همین‌طور، رونق روابط رهبر ایران با مسکو مصادف شده با سرکوب فزاینده معترضان ایرانی که با ظلم رژیم روحانیون مقابله می‌کنند و از اواخر تابستان خیزشی زن‌محور را بعد از جان باختن مهسا امینی در بازداشتگاه گشت ارشاد شروع کردند.
مجموعه اقدامات پرخاشگرانه از سوی تهران، شانس احیای برجام را به شدت ضعیف کرده است. در ۴ ژانویه ۲۰۲۳، ند پرایس سخنگوی وزیر خارجه آمریکا گفت آمریکا هیچ تغییری را از سوی ایران برای تضمینِ از سر گیریِ مذاکرات برجام در وین شاهد نبوده است. او همین‌طور با تایید این‌که سیاست آمریکا در قبال ایران سخت‌تر شده گفت: «به‌خصوص از سپتامبر، ما بر حمایت از آزادی‌های اساسی مردم ایران و مقابله با شراکت نظامی فزاینده ایران با روسیه و حمایتش از جنگ روسیه در اوکراین تمرکز کرده‌ایم».
جوزف بایدن رئیس‌جمهور آمریکا و کنگرهٔ این کشور هم دیگر علاقه‌ای به رفع تحریم‌های برجامی علیه ایران ندارند. حمایت گسترده‌ای در دولت آمریکا برای اعمال تحریم‌های اضافی علیه ناقضان حقوق بشر در ایران و زیرساخت تولید پهپاد و موشک ایران وجود دارد. با توجه به این برداشت عمومی که برجام احیاء نخواهد شد، برخی اعضای تیم مذاکره‌کننده برجام در وزارت خارجه آمریکا از کار خود کنار کشیده‌اند.
البته مقامات آمریکایی اعلام نکرده‌اند که مذاکرات تمام شده است، که ظاهرا یکی از دلایلش این است که فکر می‌کنند شاید رژیم ایران از شکستِ مذاکرات برای رسیدن به «آستانهٔ تسلیح اتمی» استفاده کند: یعنی توانمندی مونتاژ سریع بمب اتمیِ واقعی اگر دولت تصمیم به این کار بگیرد.
انتخاب‌های آمریکا و متحدانش برای تغییر رفتار ایران بسیار اندک است: چه برنامه هسته‌ای رژیم باشد یا هم‌سویی‌اش با روسیه، حمایتش از گروه‌های مسلح، یا سرکوب داخلی. از سال ۲۰۱۰، تحریم‌های ثانویه آمریکا ــ که شرکت‌های خارجیِ معامله‌کننده با نهادهای تحریم‌شدهٔ ایرانی را از سیستم مالی معاف کرد ــ به تدریج در حال گسترش بوده و حالا عملا تمام بخش‌های اقتصاد ایران را هدف گرفته است.
مقامات ارشد ایران، سرداران سپاه، و بخش‌های مختلف سپاه پاسداران، دستگاه‌های انتظامی دیگر، تاسیسات موشکی و پهپادی و نهادهای حامی آن‌ها، شرکت‌های نفتی، بانک‌ها، شبکه‌های مالی غیرعادی، همگی از سوی آمریکا و همین‌طور در بسیاری موارد از سوی متحدان آمریکا تحریم شده‌اند. بانک‌های ایرانی عملا از نظام مالی جهانی بیرون انداخته شده‌اند. اواخر دسامبر، مقامات آمریکایی تلویحا گفتند که مایلند تحریم‌های بیشتری وضع کنند تا ارسال پهپادهای ایران به روسیه را محدود کنند.
آدرین واتسون سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا گفته: «ما دنبال راه‌هایی برای هدف‌گرفتن تولید پهپادهای ایران از طریق تحریم‌ها، کنترل‌های صادراتی، و گفتگو با شرکت‌های خصوصی‌ای هستیم که قطعات آن‌ها در خط تولید پهپاد استفاده شده است. ما در حال بررسی گام‌های بیشتری برای کنترل صادرات به منظور کم کردنِ دسترسی ایران به تکنولوژی‌های مورد استفاده در پهپادها هستیم».
تحریم‌های آمریکا و متحدانش اقتصاد ایران را داغان کرده است اما نتوانسته رهبران ایران را وادار به پذیرش معاملهٔ لازم برای احیای برجام کند، یا باعث کاهش یا خاتمه فروش تجهیزات نظامی به روسیه شود، یا مانع سرکوب و دستگیری و اعدام معترضان در داخل کشور شود. آمریکا و متحدانش باز هم اشخاص و نهادهای ایرانی ثالث را در سال ۲۰۲۳ تحریم خواهند کرد، اما تحریم‌ها احتمالا به تنهایی اهداف آمریکا را در قبال ایران محقق نخواهد کرد و این موضوع مقامات آمریکایی و کارشناسان بیرونی را مایوس خواهد کرد.
یک سوال کلیدی این است که آیا آمریکا و متحدانش به این نتیجه می‌رسند که گزینه‌های نظامی برای مقابله با انواع تهدیدات ایران ضروری است یا خیر. با پیشرفت برنامه اتمی ایران، احتمال این‌که دولت تندروی بنیامین نتانیاهو در اسرائیل به حملات هوایی استراتژیک علیه زیرساخت اتمی ایران دست بزند افزایش خواهد یافت. اگر ایران اورانیوم را تا سطح کافی برای تولید بمب (خلوص ۹۰ درصد) غنی کند، اقدام آشکار ارتش اسرائیل علیه تاسیسات اتمی ایران در سال ۲۰۲۳ غیرممکن نیست ــ با یا بدون تایید آمریکا.
در بستر جاری، احتمال اقدام نظامی جدیدی از سوی آمریکا علیه نیروها و تجهیزات و تاسیسات ایرانی هم در حال افزایش است. در ۴ ژانویه، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه اذعان کرد که آمریکا و اسرائیل درباره تلاش‌های احتمالی برای ممانعت از اشاعهٔ تکنولوژی پهپادهای مسلح ایران به کشورهای دنیا از جمله روسیه گفتگو کرده‌اند.
برخورد ارتش آمریکا با رژیم ایران مسبوق به سابقه است: طی هشت سالِ گذشته نیروهای آمریکایی مشغول جلوگیری از ارسال تسلیحات ایرانی به حوثی‌های یمن بوده‌اند. طی یک دهه گذشته، ارتش آمریکا مرتب در حال تلافیِ حملاتِ شبه‌نظامیانِ موردحمایت ایران در عراق و سوریه بوده است. طی دو دهه گذشته، عناصر نیروی دریایی آمریکا بارها برای یگان‌های نیروی دریایی سپاه که در خلیج فارس دست به حرکات تهدیدآمیز زدند، تیر هشدار شلیک کردند.
با این حال، تا امروز، حتی در زمان بروز تنش‌های شدید، آمریکا به تاسیسات موشکی، پهپادی، اتمی، یا نظامی در داخل ایران حمله نکرده است. ولی مقامات آمریکایی همیشه گفته‌اند که برای پاسخ به تحولات اتمی ایران یا دیگر تهدیدات احتمالی از سوی ایران، تمام گزینه‌ها روی میز است.
برخی کارشناسان و مقامات آمریکایی می‌گویند که فقط تغییر رژیم در ایران است که تهدیدات فراوان این رژیم را رفع خواهد کرد. مقامات آمریکایی علنا از اعتراضات ایران در خیزش جاری حمایت کردند، ولی اذعان کردند که آمریکا اهرم فشاری برای خلع دولت فعلی از قدرت ندارد. در سال ۲۰۲۳، آمریکا و متحدانش گویا به تغییر رژیم امید دارند، اما منتظر آن نیستند، و برای مجموعه‌ای از گام‌های اقتصادی و نظامیِ تنش‌آفرین برای کاهش تهدیدات مختلف ایران برنامه‌ریزی می‌کنند.
