در بیشکک، پایتخت قرقیزستان، در برنامه فضایی قرقیزستان یک گروه ویژه برای ساخت اولین ماهواره ملی کشور و آماده سازی آن برای انجام یک ماموریت در سال ۲۰۱۹ تشکیل شده است. موضوع مورد شگفتی این است: این تیم شامل تقریبا دوازده زن جوان بین سنین ۱۷ تا ۲۵ سال است و برنامه فضایی قرقیزستان نامی است که خودشان انتخاب کرده‌اند. این زنان که در رده سنی ۱۷ تا ۲۵ سالگی قرار دارند با فراگیری مهندسی و برنامه نویسی، هنجارهای جنسیتی کشور را به چالش کشیده‌اند و به بی‌نهایت و فراتر از آن چشم دوخته‌اند.
قرقیزستان یک کشور کم جمعیت در رشته کوه‌های آسیای مرکزی است که اقتصادش بر پایه کشاورزی و معدن است. بیش از ۳۰ درصد مردم اینجا زیر خط فقر زندگی می‌کنند. و این کشور در بین ۷۲ کشوری که یک سازمان رسمی فضایی دارند قرار نگرفته است.
با این حال، در ماه مارس سال ۲۰۱۸، بکتور اسکندر روزنامه نگار (یک عضو TED)، یک دوره رایگان برای آموزش دختران و زنان جوان به منظور نحوه ساخت ماهواره برگزار کرد. کیزیبک، عضو ۲۳ ساله این تیم، می‌گوید: «زنان کشور ما از لحاظ جسمی و روحی بسیار قوی هستند. ما فقط نیاز داریم که خودمان را باور داشته باشیم و از حمایت خارجی برخوردار شویم. ماموریت این برنامه صرفا در مورد یادگیری ساخت و راه اندازی یک ماهواره نیست. بلکه از این جهت اهمیت شایان دارد که می‌تواند الگویی برای دخترانی باشد که از کشف و به کارگیری استعدادهای خود می‌هراسند.»
ماموریت این برنامه صرفا در مورد یادگیری ساخت و راه اندازی یک ماهواره نیست. بلکه از این جهت اهمیت شایان دارد که می‌تواند الگویی برای دخترانی باشد که از کشف و به کارگیری استعدادهای خود می‌هراسند. ـــ بکتور اسکندر، روزنامه‌نگار
… چرا یک خبرنگار یک برنامه فضایی را شروع کرده است؟ شروع این داستان به سال ۲۰۰۷ بر می‌گردد، زمانی که اسکندر پروژه‌ای به نام «کلوپ» را راه اندازی کرد. کلوپ که یک مدرسه مستقل برای روزنامه نگاری در بیشکک است، ابزار و امکانات در اختیار جوانان بین ۱۴ تا ۲۵ قرار می‌دهد تا گزارش‌هایی با کیفیت بالا با تاکید بر سیاست، حقوق بشر، فرهنگ، موسیقی و ورزش تهیه کنند. این دوره آموزشی بر مبنای تعامل بین خود دانشجویان شکل گرفته است و دانشجویان قدیمی‌تر به دانشجویان جدید آموزش می‌دهند. این روش آموزشی، سیستم آموزش و پرورش و روزنامه نگاری را در قرقیزستان برای همیشه تغییر داد.
کلوپ سیاستمداران فاسد را هدف قرار داد و سوء استفاده‌های جدی مانند انتخابات وابسته به رشوه و تقلب را به نمایش گذاشت. و خیلی زود خبرنگاران تازه کار شروع به جمع آوری مقالات رسانه‌های سنتی کردند. کلوپ در حال حاضر به عنوان یکی از پنج منبع خبری در داخل کشور شناخته می‌شود و حتی از بی بی سی قرقیزستان نیز پیشی جسته است.
سپس، در سال ۲۰۱۶، اسکندر به حیطه جدیدی برای کلوپ اندیشید: فضا. او با الکس مک دونالد، یکی از همکاران TED و مدیر اجرای برنامه در NASA`s Emerging Space ملاقات کرد که از برنامه‌های فضایی نوپا در سراسر جهان تشویق و حمایت می‌کند. مک دونالد در مورد ماهواره‌های کوچک و نسبتا ارزانی صحبت کرد که افرادی که لزوما مهندس هوافضا نیستند، می‌توانند آن را ساخته و به کار برند. اسکندر می‌گوید: «از زمان کودکی‌ام طرفدار اکتشافات فضایی بوده‌ام، اما زمانی که الکس به من گفت که شما می‌توانید یک ماهواره پرتاب شونده را با هزینه صد و پنجاه هزار دلار راه اندازی کنید، به شوخی گفتم: همیشه دوست داشتم یک ماهواره به فضا بفرستم. ولی الکس سعی کرد مرا متقاعد کند که کلوپ باید برنامه خودش را شروع کند.»
به نظر دشوار می‌رسید: چه ارتباطی می‌توانست بین شرکت رسانه‌ای جوان محور و فن آوری فضایی وجود داشته باشد؟ پاسخ: برنامه نویسی کامپیوتر. دوره‌های برنامه نویسی بخشی از برنامه آموزشی کلوپ بود. اسکندر توضیح می‌دهد: «ما در تحقیقاتمان و استخراج اطلاعات مربوط به مقامات فاسد و غیره با اطلاعات سرگشاده دولتی کار می‌کنیم. برای این منظور به کدگذارها نیاز داشتیم که بسیار گران بودند، بنابراین تصمیم گرفتیم خودمان را ارتقا دهیم.»
دوره‌های روزنامه نگاری آنها موفق بودند، بنابراین کلوپ تصمیم گرفت تا آموزش رباتیک را برای روزنامه نگاران دانشجو شروع کند تا بتوانند برای تهیه گزارش‌های هوایی از هواپیماهای بدون سرنشین استفاده کنند. در این زمان بود که اسکندر متوجه یک شکاف بزرگ جنسیتی شد. او می‌گوید: «علیرغم فراخوان آزاد برای این دوره، از ۵۰ نفری که آمدند، فقط دو نفرشان زن بودند. این امر نشان دهنده یک مشکل در جامعه قرقیزستان بود: دختران با این نگرش که فناوری برای آنان مناسب نیست بزرگ می‌شوند.»
این عدم تعادل جنسیتی یک مشکل بود. او می‌گوید: «کلوپ در کشور ما – و شاید حتی در کل آسیای میانه – به عنوان رسانه‌ای طرفدار فمینیسم و دگرباشی شناخته شده است. به عنوان مثال، ما بیشترین تعداد گزارشگران تصویری زن را داریم، و سردبیر ورزشی ما یک دختر ۱۸ ساله است. همچنین یک کارشناس تولید ویدیوی بسیار ماهر داریم که او نیز یک زن جوان است.»
اسکندر می‌گوید: «یک مدرسه دخترانه طراحی و ساخت ماهواره – اولین ماهواره ساخته شده توسط گروهی از زنان جوان ما چه پیام قوی‌ای به جامعه پدرسالارانه ما خواهد رساند!»
اسکندر و رینات تاهواتشین، موسس کلوپ، در سال ۲۰۱۷ تصمیم گرفتند تا یک دوره‌ی آموزش رباتیک فقط برای دختران برگزار کنند. سپس، به این فکر افتادند که چرا برنامه ساخت ماهواره را به دوره‌های آموزشی‌شان اضافه نکنند؟ اسکندر می‌گوید: «یک مدرسه دخترانه طراحی و ساخت ماهواره – اولین ماهواره ساخته شده توسط گروهی از زنان جوان ما چه پیام قوی‌ای به جامعه پدرسالارانه ما خواهد رساند!»
کلوپ در یک فراخوان از زنان و دخترانی که تجربه برنامه نویسی و کدگذاری داشتند دعوت به حضور در این کلاس‌ها کرد. حدود ۵۰ زن جوان اعلام تمایل کردند و در حال حاضر یک گروه ویژه دوازده نفره هفته‌ای دو بار در دفتر کلوپ – جایی که دو فارغ التحصیل دوره‌های برنامه نویسی کلوپ آنها را راهنمایی می‌کنند – گرد هم جمع می‌شوند. آنها مبانی مهندسی را در این کلاس‌ها گذرانده‌اند، از جمله چگونگی اتصال و جوش دادن و کار با سخت افزار آردوینو. آنها همچنین در زمینه کد نویسی (در صورتی که قبلا مهارت نداشته‌اند) و چاپ سه بعدی نیز آموزش‌هایی دریافت می‌کنند.
آنها در حال ساخت چه چیزی هستند؟ یک ماهواره مکعبی. ماهواره‌های مکعبی ماهواره‌های کوچکی هستند که معمولا برای انجام تحقیقات علمی در مدار پایینی جو زمین استفاده می‌شوند. ابعاد آنها ۱۰*۱۰*۱۰ سانتیمتر است و می‌توان آنها را به منظور اندازه گیری‌های مختلف، عکسبرداری یا حتی انجام یک آزمایش علمی کوچک تنظیم کرد. هزینه ساخت ماهواره‌های مکعبی زیاد نیست و فرستادن آنها نیز به مدار زمین هزینه چندانی ندارد. و از آن جایی که آنها خیلی کوچک هستند، می‌توانند از طریق یک فضاپیمای دیگر حمل شوند. اسکندر می‌گوید: «خوشبختانه، لزومی ندارد که ما بخواهیم یک موشک بسازیم. این کار در حال حاضر برای ما خیلی گران و پیچیده خواهد بود.»
این تیم برای اولین ماهواره خود، اهداف بسیار کوچکی دارد. آنها می‌خواهند دستگاهی بسازند که قادر به ارسال و دریافت سیگنال‌ها باشد. با این حال، آنها اخیرا برای ماهواره دوم که پیچیده‌تر خواهد بود از پشتیبانی‌های مالی خوبی برخوردار شده‌اند – Patreon کمک‌های مالی بسیاری کرده است، و کلوپ در پی جذب کمک‌های خصوصی نیز می‌باشد. این گروه قصد انجام آزمایش‌های متعددی را دارد، از جمله این که آیا امکان استفاده از زباله‌های فضایی به عنوان سوخت موشک وجود دارد؟ اسکندر می‌گوید: «آنها در حال بررسی ایده‌ی هدایت اشعه‌های خورشید به سوی ضایعات مدار زمین هستند تا آنها را تبخیر کنند و از انرژیشان برای پیش راندن ماهواره مکعبی استفاده کنند. همچنین آنها به دنبال استفاده از این ماهواره‌ها برای گرفتن تصاویر ماهواره‌ای از فلات تبت می‌باشند، یکی از مکان‌هایی که کمترین عکسهایی فضایی از آنجا گرفته شده است.»
اسکندر می‌گوید: «ما دوست داریم دختران را در حوزه‌های بیشتری که عمدتا توسط پسران اشغال شده‌اند، و نه فقط اکتشافات فضایی درگیر کنیم.» اما او نگران است که تلاش‌های فراجنسیتی کلوپ در قرقیزستان، کشوری که هنوز در آن دختران ربوده می‌شوند و یا به ازدواجهای تحمیلی تن می‌دهند، تاثیرات محدودی داشته باشد. او می‌پرسد: «چگونه می‌توانیم تغییر ایجاد کنیم؟ می‌توان داستان‌هایی را منتشر کرد و ما نیز همین کار را داریم می‌کنیم اما کافی نیست. داشتن اولین برنامه فضایی قرقیزستان که توسط زنان جوان به راه انداخته شده است کاملا همه این هنجارها را در هم می‌شکند.»
فقط به پاسخ آیگانیش ۲۱ ساله که عضو برنامه فضایی قرقیزستان است توجه کنید. «ابتدا فکر می‌کردم که این کار احمقانه‌ای است. ولی در حال حاضر به وضوح می‌بینم که فوق العاده است. این تجربه باورهای ذهنی من را به کلی تغییر داد و باعث شد بپذیرم که در صورت وجود شور و اشتیاق، هر کاری امکان پذیر است.»
___________
منبع: TED Ideas
