اومیکرون جدیدترین گونهٔ کروناست که چند هفته پیش در آفریقای جنوبی شناسایی شد و خیلی زود جای گونهٔ دلتا را که در این کشور غالب بود گرفت و حالا تقریبا ۱۰۰درصد موارد ابتلاء در آفریقای جنوبی از نوع اومیکرون است. در این مدت، این معضل جدید در همهٔ دنیا منتشر شده است و حالا در چندین کشور در حال جولان دادن است، از جمله در انگلیس، دانمارک، جمهوری ایرلند، و اخیرا آمریکا.
ظاهرا دو عامل در موفقیت این مرض نقش دارد: قدرت سرایت شدید، و امکان فرار از اثر واکسن. توانایی بالقوهٔ اومیکرون در به زانو در آوردن سیستم‌های ملی سلامت، بسیاری از کارشناسان حوزه بهداشت را نگران کرده است و باعث شده که برخی کشورها به اقدامات کنترلی سخت‌گیرانه‌ای دست بزنند.
وضعیت خطرناک
بعضی کشورها مثلا انگلیس در شرایطی خطرناک وارد ایام کریسمس شده‌اند. در برخی مناطق از جمله لندن موارد ابتلاء به اومیکرون تقریبا هر دو روز دوبرابر می‌شود. برای درک بهتر وضعیت، در نظر بگیرید که از مارس ۲۰۲۰ تا کنون شاهد چنین شیوع سریعی نبوده‌ایم؛ آن زمان، هر سه یا شش روز نرخ ابتلاء دوبرابر می‌شد، آن هم با وجود عدم محدودیت‌های کرونایی یا فقدان واکسن.
البته مقررات جدید ــ از جمله ماسک اجباری در اماکن عمومی، تشویق به کار در خانه و اجتناب از اجتماعات بزرگ ــ در کاهش سرایتِ بیماری و گسترش ویروس موثر است. ولی در حالی که تقریبا ۷۰درصد جمعیت، دو دوز واکسن و بیش از ۴۰درصد مردم دوز تقویتی (بوستر) را دریافت کرده‌اند و همهٔ این‌ها برای متوقف‌کردن شیوع گونهٔ دلتا کافی بود، این تدابیر تا کنون نتوانسته مانع شیوع اومیکرون شود.
اومیکرون از دیگر گونه‌های کرونا مسری‌تر است و خیلی راحت‌تر منتشر می‌شود. همچنین واکسن‌ها برای پیشگیری از آن کارایی کمتری دارند.
گرچه هنوز در مورد شیوع این بیماری در آینده، ابهامات بزرگی وجود دارد، ولی روند شیوع اومیکرون را می‌توان از اطلاعات موجود دانشمندان پیش‌بینی کرد. چهار مولفهٔ اصلی شیوع این مرض عبارتند از: مدت عفونت، فرصت انتقال (تماس)، احتمال انتقال در هر تماس، و آسیب‌پذیری جمعیت.
حالا می‌دانیم که اومیکرون از دیگر گونه‌های کرونا مسری‌تر است و طبیعتا خیلی راحت‌تر می‌تواند منتشر شود. ضمنا واکسن‌ها برای پیشگیری از این عفونت و موارد حاد آن کارایی کمتری دارند ــ بیش از ۹۰درصد موثر در برابر دلتا (با تزریق دو دوز واکسن)، ولی بین ۵۰ تا ۷۰درصد موثر علیه اومیکرون بعد از تزریق دوزهای تقویتی. موضوع نگران‌کننده‌تر، تاثیر آن بر افراد واکسن‌نشده است، یا کسانی که فقط یک یا دو دوز دریافت کرده‌اند.
در نتیجه، موج جدید احتمالا تا ماه آینده کماکان ادامه خواهد یافت. مطابق پیش‌بینی مدل‌های ریاضی، فقط در انگلستان، در صورت عدم اعمال محدودیت‌های بیشتر برای تماس‌های احتماعی، به‌زودی شاهد بیش از نیم میلیون موارد جدید ابتلاء خواهیم بود. این موج شیوع اومیکرون می‌تواند هزاران بیمار جدید را روزانه به بیمارستان‌ها بکشاند، و در ماه آینده به اوج خود برسد. نهایتا این وضع به راحتی می‌تواند سیستم بهداشتی کشور را ــ که از قبل تحت فشار گونهٔ دلتا قرار داشت ــ به زانو در آورد.
ابهامات
شاید هنوز برای درک کامل قدرت شیوع و مرگ‌ومیرِ این گونهٔ جدید خیلی زود باشد. گرچه شواهدی که از آفریقای جنوبی و دانمارک و انگلیس داریم، وخامت کمتری را نشان می‌دهد، ولی کشورهای مختلف تفاوت زیادی با هم دارند که پیش‌بینی را دشوار می‌کند. با این حال، تخمین‌های فعلی یعنی ۴۰۰ تا ۱۲۰۰ مرگ در روز (بسته به سناریو)، کافی‌ست تا مقامات بهداشتی/صحی را وادار به اتخاذ اقدامات کنترلی سخت‌گیرانه‌تری کند.
ظهور اومیکرون و شیوع سریع آن در سطح دنیا، ثابت کرد که برای چنین ارگانیسمی، ایمنی جمعی در بلندمدت ممکن نیست.
یک ابهام بزرگ دیگر، میزان تبعیت عموم از محدودیت‌های کرونایی است. معاشرت‌های ایام کریسمس می‌تواند عفونت را گسترش دهد، گرچه در برخی کشورها از هم‌اکنون محدودیت‌های بیشتری اعمال شده است. بعد از کشورهایی مثل آلمان و سوئد، در اسکاتلند و ولز هم محدودیت‌ها بیشتر کرده‌اند.
اقدامات بهداشتی ساده‌ای مثل ماسک‌زدن، احتمال شیوع ویروس را کم می‌کند. مهم‌تر از این‌ها، سبقت‌گرفتنِ واکسن‌های تقویتی بر شیوع بیماری است تا آسیب‌پذیریِ جمعیت را کمتر کند و فشار را بر نظام سلامت بیشتر نکند.
ایمنی گله‌ای را فراموش کنید
شیوع اومیکرون، فراتر از تاثیرش بر سلامت عمومی، برای شناخت نحوهٔ شیوع کرونا هم اهمیت دارد. ایمنی جمعی یا گله‌ای یکی از استراتژی‌های مقابله با کرونا بوده است. فرضِ مبنا این است که جمعیت از طریق واکسیناسیون یا ابتلای قبلی، به سطحی از ایمنی دست یابد که مانع انتشار ویروس شود. ظهور اومیکرون و شیوع سریع آن در سطح دنیا، دیگر ثابت کرده است که برای چنین ارگانیسمی، ایمنی جمعی در بلندمدت ممکن نیست.
در واقع، احتمالا باز هم گونه‌های جدیدی از ویروس کرونا ظهور خواهد کرد، و کماکان به تجدید واکسن‌ها و تداوم اقدامات کنترلی برای مهار این نوع تهدیدات در آینده نیاز خواهیم داشت.
