همۀ ما داستان‌هایی خنده‌دار از جی‌پی‌اس شنیده‌ایم؛ ماجرای مورد علاقه من، مربوط به زوجی سوئدی است که در سیستم جی‌پی‌اسِ ماشین‌شان، نام جزیرۀ ایتالیاییِ Capri را اشتباها Carpi وارد کردند و به‌جای جنوب ایتالیا، از شمال ایتالیا سر در آوردند.

وجود جی‌پی‌اس در دستگاه‌های مختلف به موقعیت‌یابی ما کمک کرده و جلوی گم‌شدن‌مان را می‌گیرد. اگر این سیستم کلا از کار بیفتد، کل سیستم حمل‌ونقل جاده‌ای، دریایی و رِیلی دربسیاری از کشورها مختل خواهد شد.

امروزه اپلیکشن‌های اوبر و اسنپ از همین سیستم استفاده می‌کنند. بدون جی‌پی‌اس، سرویس‌های اورژانس دچار مشکلاتی جدی می‌شوند، چون نمی‌توانند محلِ تماس‌گیرنده را از روی سیگنال تلفنش پیدا کرده، یا نزدیک‌ترین آمبولانس یا ماشینِ پلیس را پیدا کنند. بدون جی‌پی‌اس، حتی بندرگاه‌ها و سوپرمارکت‌ها دچار کمبودِ کالا شده و کارخانجات معطل می‌شوند. طبق تخمین دولت بریتانیا، از کار افتادنِ سیستمِ جی‌پی‌اس، میلیاردها دلار به صنایع مختلف ازجمله کشاورزی، ساخت‌وساز، شیلات و غیره خسارت خواهد زد.

اما جی‌پی‌اس علاوه‌بر این‌که یک سرویس موقعیت‌یابی است، یک سرویس زمانی هم هست. سامانۀ جی‌پی‌اس شامل ۲۴ ماهواره است که همۀ آن‌ها دارای ساعت‌هایی همزمان و فوق‌العاده دقیق هستد. وقتی تلفن هوشمندتان از جی‌پی‌اس برای تعیین مکان شما روی نقشه استفاده می‌کند، سیگنال‌های این ماهواره‌ها را دریافت می‌کند و براساس زمان ارسال سیگنال و محلِ ماهواره، محاسباتی را انجام می‌دهد. اگر ساعتِ این ماهواره‌ها فقط به‌اندازۀ یک‌هزارمِ ثانیه خطا داشته باشد، شما ۲۰۰ یا ۳۰۰ کیلومتر منحرف خواهید شد.

پس اگر بخواهید اطلاعات فوق‌دقیقی دربارۀ موقعیت زمانی داشته باشید، جی‌پی‌اس بهترین گزینه است. ضمنا شبکه‌های تلفن، پرداخت‌های بانکی، بازارهای بورس، شبکه‌های برق، تلویزیون‌های دیجیتال، محاسباتِ ابری، همگی به زمانبندی‌های دقیقِ جی‌پی‌اس بین سیستم‌های مختلف نیاز دارند و حتی یک صدهزارمِ ثانیه خطای زمانی ممکن است مشکلاتی جدی برای آن‌ها ایجاد کند.

با این تفاصیل، وجود جی‌پی‌اس در دستگاه‌های مختلف به موقعیت‌یابی ما کمک کرده و جلوی گم‌شدن‌مان را می‌گیرد. اگر این سیستم کلا از کار بیفتد، کل سیستم حمل‌ونقل جاده‌ای، دریایی و رِیلی دربسیاری از کشورها مختل خواهد شداند. تعجبی ندارد که جی‌پی‌اس را گاهی جزو خدمات نامرئی می‌دانند. درواقع تعیین ارزشِ دلاری برای این سرویس، تقریبا غیرممکن است. کارشناسان معتقدند که اهمیت جی‌پی‌اس‌ برای دنیای ما، مثل اکسیژن برای انسان است.

البته جی‌پی‌اس داستان جالبی دارد؛ چون اول با حمایت ارتش آمریکا تولید شد تا دقت بمباران‌ها را افزایش دهد. ولی اوایل روی خوشی به آن نشان داده نمی‌شد. اولین ماهوارۀ جی‌پی‌اس سال ۱۹۷۵ راه‌اندازی شد، ولی سال ۱۹۹۰ و در جنگ اول خلیج فارس بود که فایدۀ آن معلوم شد. یکی از عملیات‌های توفان صحرا دچار توفانِ واقعی شد، طوری که شعاعِ دید سربازان تا ۵ متر کاهش پیدا کرد؛ ولی این سربازان به کمک جی‌پی‌اس توانستند خود را به‌سلامت به ساحل نجات برسانند. مشهود بود که عاملی نجات‌بخش است، ولی ارتش آمریکا گیرنده‌های جی‌پی‌اسِ کافی دراختیار نداشت، و سربازان از خانواده‌های‌شان در آمریکا می‌خواستند که با پول خودشان، دست‌کم ۱۰۰۰ دستگاه از مدلِ تجاری جی‌پی‌اس را دانه‌ای ۱۰۰۰ دلار خریداری کنند و برای‌شان بفرستند.

حتما می‌پرسید با این مزیت نظامی که جی‌پی‌اس ایجاد می‌کرد، چرا ارتش آمریکا آن را دراختیار همگان گذاشت. حقیقت این است که آن‌ها تمایلی به این کار نداشتند، ولی کاری هم نمی‌توانستند بکنند. اول آن‌ها سعی کردند دو نوع سیگنال مختلف ارسال کنند که یکی سیگنال پرقدرت و دقیق برای مصرف خودشان بود، و یکی هم سیگنال ضعیف و کم‌دقت برای مصارف غیرنظامی بود؛ ولی شرکت‌های تجاری با روش‌های هوشمندانه سعی کردند که از همان سیگنال‌های ضعیف پول دربیاروند.

سال ۲۰۰۰ بیل کلینتون رئیس‌جمهور آمریکا، بالاخره تسلیمِ امرِ اجتناب‌ناپذیر شد و سیگنالِ پرقدرت را دراختیار همگان گذاشت. مالیات‌دهندگان آمریکایی با سخاوتمندی، سالانه میلیاردها دلار برای سرپا نگه‌داشتن جی‌پی‌اس می‌پردازند؛ ولی آیا معقول است که بقیۀ دنیا همچنان به سخاوتمندی آن‌ها متکی باشند؟

درواقع، جی‌پی‌اس تنها سیستمِ ناوبری در جهان نیست. یک سیستم روسی به‌اسم گلوناس هم وجود دارد که البته به خوبی جی‌پی‌اس نیست. چین و اتحادیۀ اروپا هم سیستم‌های پیشرفته‌ای به نام‌های بایدو و گالیله دارند. ژاپن و هند هم روی توسعۀ این سیستم‌ها کار می‌کنند.

درواقع، جی‌پی‌اس تنها سیستمِ ناوبری در جهان نیست. یک سیستم روسی به‌اسم گلوناس هم وجود دارد که البته به خوبی جی‌پی‌اس نیست. چین و اتحادیۀ اروپا هم سیستم‌های پیشرفته‌ای به نام‌های بایدو و گالیله دارند. ژاپن و هند هم روی توسعۀ این سیستم‌ها کار می‌کنند.

این ماهواره‌های جایگزین ممکن است کمک‌مان کنند که مشکلات جی‌پی‌اس را از سر بگذرانیم، اما در جنگ‌های آینده ممکن است به اهدافی نظامی بدل شوند، و یک جنگ فضایی ممکن است همه را از جی‌پی‌اس محروم کند. هرچند یک توفان خورشیدیِ بزرگ هم می‌تواند چنین مشکلی را ایجاد کند.

البته برای ناوبری ماهواره‌ای، جایگزین‌های زمینی هم وجود دارد. بزرگترینِ آن‌ها ایلوران نام دارد، اما همۀ دنیا را پوشش نمی‌دهد. ضمن این‌که برخی کشورها بیشتر از بقیه، برای توسعۀ سیستم‌های ناوبریِ ملی خود هزینه می‌کنند.

یکی از جاذبه‌های بزرگ ایلوران این است که سیگنال‌های قوی‌ای دارد. وقتی سیگنال‌های جی‌پی‌اس بعد از طی ۲۰ هزار کیلومتر به زمین می‌رسند، فوق‌العاده ضعیف می‌شوند. در این شرایط، پارازیت‌انداختن یا دستکاریِ سیگنال‌های جی‌پی‌اس راحت می‌شود.

اسرائیل مدعی شده بود که روسیه در سیگنال‌های جی‌پی‌اسِ فرودگاه بن‌گوریون اختلال ایجاد کرده است؛ روسیه این ادعا را رد کرد.

درواقع، مردم بیشتر نگران این هستند که این فناوری مورد حمله یا سوءاستفادۀ تروریست‌ها یا دولت‌های دیگر قرار گیرد و در موارد خاصی و در نواحی بخصوصی، سیگنال‌های غلط منتشر شود. متخصصان نشان داده‌اند که با جعلِ سیگنال، می‌توان پهبادها را ساقط، و کشتی‌ها را منحرف کرد. آن‌ها نگرانند که مبادا عده‌ای تبهکار، از این روش برای تخریبِ شبکه‌های برق و شبکه‌های موبایل، یا ساقط‌کردنِ بازار بورس استفاده کنند. و حقیقت این است که ما نمی‌دانیم جعلِ سیگنال‌های جی‌پی‌اس چه‌قدر ممکن است به ما خسارت بزند.

_____________

منبع:‌ مجله بی‌بی‌سی