برگه 4 | دسته: سیاست و جامعه

آیا دین یک فرهنگ انسانی است یا اختراعی آکادمیک؟

حضور پررنگِ ادیان، از بدیهی‌ترین جنبه‌های فرهنگ بشری‌ست. دین یا مذهبْ تعهدی‌ست به خدایان و اسطوره‌ها و آیین‌ها، که همۀ جوامع آن را تجربه کرده‌اند. مردمانِ امروز، مدام مشغول امور «مذهبی» خودشان هستند. عقاید و مناسکِ این مذاهبْ متنوع است ‌ـــ‌ از قربانی‌کردنِ انسان در فرهنگ آزتک گرفته تا غسل تعمید مسیحی ‌ـــ‌ اما ظاهرا همۀ آن‌ها جوهرۀ مشترکی دارند. آیا دین یک ویژگی فرهنگی مشترک در جوامع انسانی است یا یک اختراع آکادمیک به دست اندیشوران آن زمان؟

اندیشه ۲۴ حوت/اسفند ۹۸

فارسی نقطه وصل است، نه فصل

در افغانستان، زبان فارسی یکی از جنجالی‌ترین مسائل در تاریخ معاصر این کشور بوده و این جنجال کماکان ادامه دارد. با آن‌که از زمان شکل‌گیری جغرافیایی به نام افغانستان، حاکمان این کشور پشتون بوده‌اند، زبان حاکم یا «فرانکا لینگوا» در سیاست و جامعه و فرهنگ این کشور همواره فارسی بوده است. در این مقاله به دلایل فارسی‌ستیزی تاریخی در افغانستان پرداخته شده و این‌که چگونه نسل جدید شهروندان افغانستان چگونه با فارسی‌‌ستیزی مقابله می‌کنند. این مقاله در «دفتر ایران فرهنگی»، همراه با مجموعه‌ای از مقالات نویسندگان فارسی‌زبان با موضوع «ایران فرهنگی» از سوی نشریه آسو و به کوشش مهدی جامی منتشر شده است.

عزیز حکیمی ۱۹ حوت/اسفند ۹۸

اندوهِ جاکت سرخی که به تن ما کرده‌اند را چه کسی درک می‌کند؟

در ویدیوی زجرکُش کردن فرخنده، در میان کسانی که بر سر و تن او می‌زدند، یکی کودک شش یا هفت ساله‌ای بود. او نخست ترسیده بود. با تردید به سوی جماعت خشمگین می‌نگریست و خود را بر میله های دیوار پشت سر چسبانده بود. برای چند لحظهٔ کوتاه، با بزرگواری یک پیر دنیادیده بر شعور خود مسلط باقی ماند و از عمل به آنچه که همه چیز و همه کس در پیرامونش حکم می‌داد، ابا می‌ورزید. چند لحظه بعد، تن خونین فرخنده با لگد مردان برآشفته پیش پایش لولید. این جا دیگر باید اراده و حیثیت خود را به صفت یک انسان، ثابت می‌کرد. اما شرمساری عجیبی را می‌توان در این کودک دید که می‌خواست هم‌رنگ دیگران نباشد. این شرمساری برای کودکان، بزرگ‌تر و رنج‌آورتر است.

اندیشه ۱۷ حوت/اسفند ۹۸

هشتم مارچ ۲۰۲۰: آیا باد گیسوی زنان افغان را باز هم آشفته خواهد کرد؟

زنان نه از جملات قصار مدعیان روشنفکری و باورمندان به حقوق برابر زنان سود بردند و نه از اقدام نظامی و سیاسی ائتلاف. در هشتم مارچ ۲۰۲۰، اختیار زنان افغان را به بنیادگرایی می‌سپارند تا دیگر باد بهاد گیسویش را پریشان نکند و به دیدار یارانش به کافه نرود.

اندیشه ۱۷ حوت/اسفند ۹۸

چگونه چندپارچگی اروپا کمک کرد به ثروتمندترین بخش جهان تبدیل شود؟

چطور دنیای مدرن و شکوفایی بی‌سابقه‌ی آن آغاز شد؟ و چرا؟ در رابطه با این که چرا و چگونه فرآیند رشد اقتصادی در قرن ۱۸ در اروپای غربی رخ داد، پژوهشگران، دانشمندان سیاسی، اقتصاددانان، و تاریخ‌دانان کتاب‌های قطوری نوشته اند که قفسه‌ها و طاقچه های زیادی را پر می‌کنند. یکی از قدیمی‌ترین و قانع‌کننده‌ترین توضیحات، در پاسخ این سوال، چندپارچگی سیاسی طولانی‌مدت اروپا است. برای قرن‌ها، هیچ حاکمی نتوانسته بود اروپا را به شیوه‌ای متحد و یکپارچه بسازد، که به عنوان مثال، مغول‌ها و مینگ‌ها چین را متحد و یکپارچه نگه‌داشته بودند.

سیاست ۱۳ حوت/اسفند ۹۸

«نظریه بازی» چیست و به چه کار ما می‌آید؟

نظریه بازی در محیط اکادمیک تحلیل یک وضعیت با استفاده از مدل‌های ریاضی تعاملات استراتژیک میان بازیگران است در رشته‌های مختلف، از جمله سیاست، اقتصاد، رفتارشناسی، علوم اجتماعی و کامپیوتر کاربرد دارد. ولی این نوشته می‌کوشد این نظریه را به زبانی ساده و به گونه‌ای تشریح کند که مخاطب بتواند ضمن درک بهتر این تئوری و کاربردهای آن در وضعیت‌های پیچیده سیاسی، قابلیت‌های آن را در ارتقاء تفکر نقادانه در زندگی شخصی نیز دریابد.

عزیز حکیمی ۸ حوت/اسفند ۹۸

چگونه حکومت‌های استبدادی، شیوع جهانی ویروس کرونا را تسریع می‌کنند؟

در چند هفتۀ اول که خیلی حیاتی بود و قرنطینۀ شَدید می‌توانست از شیوعِ بیماری جلوگیری کند، حکومتِ چین اول اصرار داشت که هیچ ویروسِ جدیدی درکار نیست، و بعد گفتند که اوضاع را کاملا تحت کنترل دارند؛ درحالی‌که تمامِ این مدت کرونا در حال گسترش بود. وقتی شیوعِ مرض غیرقابل‌انکار شد، حزب کمونیست چین طبق معمول دروغگو از آب درآمد، شعلۀ بی‌اعتمادی و خشم بدتر هم شد، و دولت‌های خارجی معقولانه به این فکر افتادند که دیگر نمی‌توانند به اعداد و ارقامی که از چین می‌آید، اعتماد کنند.

سیاست ۷ حوت/اسفند ۹۸

سوگواری مزمن: چرا اندوه بعضی‌ها دیرتر پایان می‌یابد؟

یکی از واقعیاتِ تلخِ زندگی این است که بیشترِ ما آدم‌ها، روزی مرگِ عزیزی را تجربه خواهیم کرد. سالانه بین ۵۰ تا ۵۵ میلیون نفر در دنیا می‌میرند و تخمین زده می‌شود که مرگِ هرکدام‌شانْ پنج نفرِ دیگر را سوگوار می‌کند. تجربۀ مرگِ عزیزان معمولا منجر به واکنش‌های روانی_اجتماعی می‌شود، مثلِ انزوا از جامعه، اندوهِ شدید، سرگشتگی، و پناه‌بردن به تنهایی. سوگواریِ حاد، معمولا دردناک و عذاب‌آور، و بسیار مخرب است.

مجله نبشت ۳ حوت/اسفند ۹۸

سفری اعجاب‌انگیز: از مهاجرت در پشاور تا بورسیۀ دانشگاه آکسفورد

سمیه که ۲۲ سال سن دارد، اولین افغانستانی است که بورسیۀ رودز (Rhodes) دانشگاه آکسفورد را دریافت می‌کند؛ او یکی از ۱۰۲ دانشجویی است که سال ۲۰۲۰ می‌توانند از این بورسیه که قدیمی‌ترین بورسیۀ تحصیلاتِ تکمیلیِ دنیاست، استفاده کنند. سمیه راحت می‌خندد و لهجۀ سلیس و تندش، دشواری‌های سفرش را پنهان می‌کند ‌ـــ‌ سفری که او را از پناهندگی در پشاور به بورسیۀ آکسفورد رسانده است.

مجله نبشت ۲۲ دلو/بهمن ۹۸

خدا، نفت، تریاک؛ و حالا جنگ بر سر آب

در این بیابان توفان‌زدۀ بی‌قانون، مردان برای تریاک و خدا و سوخت جنگیده‌اند، اما حالا سید محمد، کشاورز گندم‌کار، احساس می‌کند جنگی بر سر آب در پیش است. این مناقشۀ آبی در مرزهای ایران و افغانستان رخ می‌دهد ‌ـــ‌ جایی‌که رودخانۀ هلمند همچون رشتۀ حیات از میان دو سرزمینِ آشوب‌زده می‌گذرد. ساختِ سد/بند کمال‌خان که روبه اتمام است، برای کشاورزان افغانستان آبیاریِ منظمی را در فصول خشک تضمین خواهد کرد. اما ایران مدعی‌ست که این سد می‌تواند جریان آب پایین‌دستی را شدیدا کاهش دهد و برای همین همواره سعی کرده مانع اجرای این پروژه شود.

سیاست ۱۹ دلو/بهمن ۹۸

آیا برگزیت باعث فروپاشی اتحادیۀ اروپا خواهد شد؟

برای اتحادیۀ اروپا، برگزیت فقط یک رویداد معمولی نیست. ممکن است برگزیت بر کشورهای دیگر عضوِ اتحادیۀ اروپا هم تاثیر بگذارد. در رفراندوم سال ۲۰۱۶، ترس زیادی وجود داشت که اثرِ برگزیت مُسری باشد و به کشورهای دیگر عضو اتحادیۀ اروپا هم سرایت کند و نهایتا منجر به فروپاشیِ این اتحادیه شود.

سیاست ۱۵ دلو/بهمن ۹۸

به دام اطلاعات غلط درباره ویروس کرونا نیفتید

از ۳۰ ژانویۀ امسال این ویروس دست‌کم به ۱۸ کشور دیگر منتشر شده و بیش از ۷۸۰۰ نفر را مبتلا کرده است. سازمان جهانی بهداشت، وضعیت اضطراری بهداشتِ عمومی اعلام کرده است. خیلی مهم است که بدانیم، هنوز مقامات دارند دربارۀ ویروس کرونا تحقیق می‌کنند، پس حرف منابعی که ادعا می‌کنند همه چیز را می‌دانند، باور نکنید.

مجله نبشت ۱۴ دلو/بهمن ۹۸

ادبیات، جامعه سیاست

ادبیات، جامعه، سیاست

سیاست و جامعه